Trong một nền y học đang ngày càng phát triển và hiện đại hơn, xét nghiệm ADN huyết thống đã trở thành công cụ quan trọng giúp xác định nhiều mối quan hệ trong gia đình, và điều đặc biệt là có thể thực hiện mà không cần dùng đến mẫu phẩm từ cha hoặc mẹ. Vậy, cơ sở khoa học của phương thức này là gì?

1.  Xét nghiệm ADN xác định huyết thống thông qua nhiễm sắc thể Y

Xét nghiệm ADN dựa trên nhiễm sắc thể Y là một phương pháp có độ chính xác rất cao, thường được sử dụng để xác định mối quan hệ huyết thống của các nam giới thuộc cùng một dòng họ nội. Phương pháp này có khả năng chính xác lên tới 99,99%, đặc biệt hữu ích khi muốn xác định xem một người con trai hoặc cháu trai có cùng huyết thống với họ bên nội hay không.

Theo các nghiên cứu khoa học, nhiễm sắc thể Y được truyền từ cha sang con trai mà gần như không thay đổi qua nhiều thế hệ. Vì vậy, việc xét nghiệm ADN thông qua nhiễm sắc thể Y là một cách hiệu quả, để xác minh mối quan hệ huyết thống giữa các thế hệ nam giới trong cùng một dòng họ. Các tình huống thường áp dụng loại xét nghiệm này gồm:

- Anh và em trai (cùng cha mẹ ruột): Trường hợp không có mẫu của cha, phương pháp này giúp xác định mối quan hệ huyết thống giữa các anh em trai.

- Ông nội và cháu trai: Dùng để kiểm tra huyết thống khi mẫu ADN của người cha không có sẵn.

- Bác/chú và cháu trai: Nếu không thể lấy mẫu của người cha hoặc ông nội, xét nghiệm này vẫn có thể xác định mối quan hệ dòng họ nội.

- Anh em họ (khác cha mẹ): Đối với các trường hợp thuộc cùng một dòng họ nhưng ở các thế hệ khác nhau, xét nghiệm qua nhiễm sắc thể Y vẫn có thể cho kết quả chính xác.

2. Xét nghiệm ADN huyết thống dựa vào nhiễm sắc thể X

Trong di truyền học, cha mang cặp nhiễm sắc thể XY, còn mẹ mang cặp XX. Khi một bé gái được sinh ra, cô bé sẽ nhận một nhiễm sắc thể X từ mẹ và một nhiễm sắc thể X từ cha. Do đó, xét nghiệm ADN qua nhiễm sắc thể X có thể được sử dụng, để xác minh mối quan hệ huyết thống giữa các nữ giới trong cả hai dòng họ nội và ngoại, với độ chính xác lên tới 99,99%.

Phương pháp này thường được áp dụng trong các trường hợp dưới đây:

- Chị và em gái (cùng mẹ): Khi muốn kiểm tra mối quan hệ huyết thống với cha, mẫu ADN của mẹ thường được sử dụng để đảm bảo độ tin cậy của kết quả.

- Chị và em gái (khác mẹ): Xét nghiệm này giúp xác định liệu hai người có cùng cha hay không.

- Bà nội và cháu gái: Trong trường hợp không có mẫu của người cha, xét nghiệm vẫn có thể cho kết quả chính xác dựa trên nhiễm sắc thể X được truyền từ cha.

Vì nữ giới nhận nhiễm sắc thể X từ cả cha và mẹ, nên xét nghiệm ADN dựa trên nhiễm sắc thể X có thể xác minh mối quan hệ huyết thống, mà không cần thiết phải có mẫu của cha mẹ. Điều này làm cho phương pháp này trở nên linh hoạt và tiện lợi trong nhiều tình huống.

3. Xét nghiệm ADN huyết thống thông qua ADN ty thể

ADN ty thể được truyền từ mẹ cho tất cả con cái, bất kể là nam hay nữ mà không bị thay đổi nhiều qua các thế hệ. Do đó, xét nghiệm ADN ty thể chủ yếu được sử dụng để xác minh mối quan hệ huyết thống theo dòng mẹ, từ đó giúp kiểm tra các kết nối họ hàng bên ngoại.

Các tình huống phổ biến sử dụng phương pháp xét nghiệm ADN ty thể bao gồm:

- Chị và em gái: Khi muốn kiểm tra xem hai người có cùng một mẹ hay không, xét nghiệm ADN ty thể có thể được thực hiện mà không cần mẫu của người mẹ.

- Mẹ và con gái: Trong trường hợp có nghi ngờ về huyết thống hoặc bị thất lạc con cái, xét nghiệm ADN sẽ giúp xác nhận mối quan hệ.

- Bà ngoại và cháu gái: Dùng để kiểm tra mối quan hệ huyết thống mà không cần mẫu ADN của người mẹ, phương pháp này vẫn cho kết quả đáng tin cậy.

- Bác gái, dì và cháu gái: Dù không thuộc thế hệ bậc một, xét nghiệm ADN ty thể vẫn có thể xác định mối quan hệ huyết thống giữa các cá nhân thuộc họ ngoại.

Phương pháp xét nghiệm dựa trên ADN ty thể còn được sử dụng rộng rãi trong giám định hài cốt, đặc biệt là hài cốt liệt sĩ. ADN ty thể từ người mẹ được truyền qua nhiều thế hệ, vì vậy nó có thể được sử dụng để giám định mối quan hệ huyết thống ngay cả khi chỉ có mẫu ADN từ các họ hàng bên ngoại.

Hy vọng rằng, những thông tin trên đã cung cấp cho bạn một cái nhìn rõ ràng, chi tiết về các phương pháp xét nghiệm ADN huyết thống khi không có mẫu của cha mẹ. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm riêng, phù hợp với từng loại mối quan hệ cần xác minh, từ đó đảm bảo kết quả chính xác. Để có thông tin chi tiết hơn hoặc cần hỗ trợ tư vấn, bạn có thể liên hệ trực tiếp với các cơ sở chuyên môn như Viện Sinh học Phân tử LOCI để được hướng dẫn cụ thể.

Thùy Duyên